Schorpioenen produceren een krachtig gif, dat via de angel kan worden toegediend aan prooidieren. En jaarlijks worden in warmere landen talloze mensen door schorpioenen gestoken, naar schatting 1,2 miljoen. Een pijnlijke aangelegenheid, hoewel er alleen levensgevaar dreigt als iemand allergisch voor het gif is. Maar schorpioenengif blijkt ook waardevolle farmacologische eigenschappen te bezitten. De complexe cocktail van toxines en andere stoffen kan mogelijk de basis vormen voor nieuwe behandelingen voor allerlei aandoeningen.
Schorpioenen zijn geen insecten maar geleedpotigen, die behoren tot de arachniden, waar ook spinnen onder vallen. Het is een zeer oude diersoort die 400 miljoen jaar geleden al voorkwam, en momenteel bestaan er naar schatting 1800 soorten schorpioen, die elk hun eigen gif produceren. Een van de schorpioenen waar veel wetenschappelijke en farmacologische aandacht naar uitgaat is de ‘deathstalker’-schorpioen (Leiurus quinquestriatus), in Nederland ook wel vijfstreepschorpioen genoemd. Het is een van de giftigste schorpioenen die bekend zijn, en hij komt voornamelijk voor in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en het Arabisch schiereiland.
Het gif van de ‘deathstalker’ bevat een cocktail van neurotoxines die de basis vormt voor het experimentele diagnostische geneesmiddel tozuleristide. Tozuleristide is een middel dat tumorweefsel als het ware doet oplichten, waardoor het makkelijker te onderscheiden is van gezond weefsel, waardoor kankercellen, bijvoorbeeld bij melanoom, nauwkeuriger verwijderd kunnen worden. Momenteel is de Amerikaanse medicijnautoriteit FDA bezig met een goedkeuringsprocedure voor dit middel.
Maar schorpioenengif bevat ook bestanddelen die ingezet kunnen worden bij auto-immuunziekten, en in 2018 ontdekten Spaanse onderzoekers dat chlorotoxine, een bestanddeel van het gif van een schorpioen uit Israël in staat is om de bloed-hersenbarrière te doorbreken. Dat opent de weg voor de behandeling van diverse soorten hersenkanker die tot dusver niet met medicijnen te behandelen waren.
Al die belangstelling door onderzoekers en farmaceuten zorgt voor een grote vraag naar schorpioenengif, en dat maakt het tot een van de duurste dierlijke giffen ter wereld. Maar het commercieel oogsten van schorpioenengif is een moeizaam en riskant proces, dat vaak dodelijk is voor de schorpioenen zelf. Mogelijk kan een vinding uit Casablanca (Marokko) daar verandering in brengen.
Onderzoekers aan de Hassan II Universiteit in Marokko hebben een methode ontwikkeld en gepatenteerd, waarbij de schorpioenen ‘gemolken’ worden door middel van een gerobotiseerd lopendebandsysteem waarbij door middel van kleine stroomstootjes de schorpioenen worden geprikkeld om hun kostbare gif af te scheiden. Deze methode van gif-extractie is helemaal geautomatiseerd, wat inhoudt dat er geen mensen nodig zijn om de schorpioenen te hanteren. Bovendien worden de schorpioenen door het systeem niet geschaad, en kunnen daarom vaker gif afgeven. Dat maakt het produceren van schorpioenengif sneller, efficiënter, veiliger en betaalbaarder.
Meer informatie
Lees meer over de vinding van de Hassan II Universiteit in Casablanca, inclusief informatieve video.
Lees meer over de inzet van tozulerestide bij de behandeling van melanoompatiënten.
Naar boven
