Een patiënt met een ernstige vorm van hereditair angio-oedeem (HAE) is onlangs in Amsterdam UMC als eerste in Nederland met CRISPR-Cas9 behandeld. Wereldwijd gaat het om de vijfde patiënt met HAE die deze revolutionaire nieuwe behandeling onderging. De overige vier HAE-patiënten bevonden zich allemaal in Nieuw-Zeeland.
HAE is een zeldzame erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een tekort aan het eiwit C1-esteraseremmer. Daardoor krijgt het zogeheten boodschapper-eiwit kallikreïne vrij spel. Als gevolg daarvan kunnen op allerlei plekken in het lichaam plotselinge zwellingen ontstaan. Die kunnen in het ergste geval levensbedreigend zijn, bijvoorbeeld wanneer ze zich bij de luchtwegen bevinden. Invaliderend zijn de zwellingen hoe dan ook: niet alleen kunnen de bulten ontsierend zijn maar patiënten gaan vaak gebukt onder hevige buikpijnen. Tot voor kort bestond er geen effectieve behandeling, maar met CRISPR-Cas9 lijkt daar verandering in gekomen te zijn.
Amsterdam UMC huisvest het internationale expertisecentrum van de European Reference Networks voor zeldzame erfelijke aandoeningen en is daarmee ook het landelijke referentiecentrum van HAE. Meer dan 100 mensen met HAE zijn er in behandeling.
CRISPR-Cas9 is een betrekkelijk nieuwe vinding waarvoor Jennifer Doudna en Emmanuelle Charpentier, de twee wetenschappers die de methode ontwikkelden een Nobelprijs wonnen in 2020. CRISPR-Cas9 is in wezen een soort schaartje dat verkeerd DNA kan wegknippen. Oorspronkelijk is dat ‘schaartje’ een verdedigingsmechanisme van een bacterie, die zich daarmee tegen virussen wapent. Zodra het virus de bacterie binnendringt, knipt de bacterie het virus-DNA stuk. Dat kan dan vervangen worden door gezond DNA, of simpelweg weggelaten worden.
In de behandeling van HAE is gekozen om het kapotte DNA weg te laten. Daardoor wordt de aanmaak van een belangrijk boodschapper-eiwit (prekallikreïne) onderdrukt, en dat voorkomt dat de zwellingen ontstaan. De verwachting is dat patiënten dankzij de revolutionaire nieuwe behandeling volledig genezen.
De experimentele behandeling met CRISPR-Cas9 kon plaatsvinden in het kader van een fase-I klinisch studie die erop gericht is om vast te stellen welke dosering effectief is zonder te veel bijwerkingen te veroorzaken. Pas als ook fases II en III afgerond zijn, waarbij veel meer patiënten betrokken worden, kan goedkeuring voor de behandeling aangevraagd worden bij medicijnautoriteit EMA, en pas daarna kan er duidelijkheid komen of de behandeling vergoed kan worden uit het basispakket. Het zal dus nog jaren duren voordat CRISPR-Cas9 voor alle HAE-patiënten ingezet kan worden.
Referentie
Naar boven
