prof. dr. F.W.J.M. Smeenk

De module Longrevalidatie en hooggebergtebehandeling bij moeilijk behandelbaar en ernstig astma samengevat

SAMENVATTING

Patiënten met moeilijk behandelbaar en ernstig astma hebben ondanks verschillende behandelingen vaak invaliderende symptomen, sterke beperkingen in het dagelijks functioneren, en een lage participatie in de maatschappij. Longrevalidatie kan een essentiële aanvullende behandeling zijn om enige kwaliteit van leven, zelfredzaamheid en sociale re-integratie terug te winnen, alsmede de exacerbatiefrequentie te kunnen mitigeren. Bij hooggebergtebehandeling wordt een longrevalidatieprogramma aangeboden op meer dan 1.500 meter boven zeeniveau. De laatste jaren is er veel discussie geweest over de effectiviteit van deze behandelmogelijkheden, waardoor de module Longrevalidatie en hooggebergtebehandeling later is toegevoegd aan de richtlijn Moeilijk behandelbaar en ernstig astma. In de module wordt de huidige stand van zaken met betrekking tot de effectiviteit van beide interventies bij de behandeling van moeilijk behandelbaar en ernstig astma in kaart gebracht. Dit artikel is een samenvatting van deze module.

(NED TIJDSCHR ALLERGIE, ASTMA, KLIN IMMUNOL 2023;23(4):113–8)

Een retrospectieve analyse van een multidisciplinair overleg voor ernstig astmapatiënten

SAMENVATTING

Achtergrond: Voor patiënten met ernstig persisterend astma zijn, afhankelijk van hun fenotype, verschillende, kostbare add-on-behandelingen (biologicals zoals anti-IgE en anti-IL-5) beschikbaar. Om kostenbewuste zorg van hoge waarde te bieden, is juiste indicatie voor de juiste add-on-therapie van groot belang bij deze patiënten. Deze studie evalueert retrospectief de werkzaamheid van een multidisciplinair overleg (MDO) voor deze patiënten in het Catharina-ziekenhuis te Eindhoven. Methode: De medische dossiers van alle patiënten die werden besproken in dit MDO van januari 2016 tot juli 2018 werden retrospectief bestudeerd volgens een standaardprotocol. Deze dossiers werden beoordeeld op volledigheid en correctheid van de astmadiagnose en wanneer patiënten al een add-on-behandeling hadden, werd deze indicatie heroverwogen. Om de effectiviteit van de biologicals te evalueren, hebben we gegevens verzameld over het aantal exacerbaties, het gebruik van orale corticosteroïden en de astmacontrolevragenlijst (‘Asthma Control Questionnaire’, ACQ) in het jaar voorafgaand aan, en 6–12 maanden na aanvang van de behandeling. Resultaten: De volledigheid van dossiers verbeterde na de inzet van het MDO van 24% naar 94% van de dossiers. Gedurende de periode van het MDO (januari 2016 – juli 2018) ondergingen 30 patiënten een anti-IgE-behandeling. Heroverweging van de indicatie hiervoor liet zien dat deze bij 6 patiënten onduidelijk was. Stoppen van deze behandeling bij hen, destabiliseerde hun astma niet. Bij de 35 patiënten die volgens het MDO-team geïndiceerd waren voor add-on-therapie, werd een verbetering van de ACQ gezien van 2,7 (standaarddeviatie [SD]: 1,1) naar 1,7 (SD: 1,0) (p<0,001) en het aantal exacerbaties verminderde van 2,5 naar 1,0 per jaar (p<0,001). De onderhoudsdosering prednisolon daalde significant van 13,4 mg (SD: 7,6) naar 5,0 mg (SD: 4,1) (p<0,001). Conclusie: In ‘real life’ kunnen dezelfde effecten van add-on-therapie voor ernstig persisterend astma worden behaald, zoals in de literatuur wordt vermeld, in een klinische opzet waarbij de indicatiestelling voor deze medicatie nauwkeurig via een MDO plaatsvindt.

(NED TIJDSCHR ALLERGIE, ASTMA, KLIN IMMUNOL 2020;20(Jubileumspecial):24-31)

Toch een plaats voor immunotherapie bij de behandeling van allergisch astma?

(Ned Tijdschr Allergie & Astma 2015:131-133)

Allergische bronchopulmonale aspergillose

Samenvatting

Aspergillus is een schimmel die wereldwijd voorkomt en waarvan enkele honderden speciës bekend zijn. Pulmonale aspergillose refereert naar een aantal ziektebeelden die deze schimmel bij de mens in de long kan veroorzaken. Binnen dit spectrum van ziektebeelden wordt een belangrijke plaats ingenomen door allergische bronchopulmonale aspergillose (ABPA). Deze ziekte komt met name voor bij patiënten met astma of cystische fibrose (CF) en wordt veroorzaakt door een overgevoeligheidsreactie op sporen van Aspergillus fumigatus. Doordat ABPA zich zowel klinisch als radiologisch divers manifesteert, wordt de diagnose vaak laat of niet gesteld. Het vroegtijdig onderkennen en behandelen van dit ziektebeeld is van groot belang voor een goede uitkomst. In dit artikel zal een overzicht worden gegeven van de pathogenese, epidemiologie, klinische presentatie, diagnostiek en behandeling van ABPA.

(Ned Tijdschr Allergie & Astma 2015;15:106-112)

Progressieve kortademigheidsklachten en een fijn nodulair thoraxbeeld

Samenvatting

Een 27-jarige vrouw presenteerde zich op onze spoedeisendehulpafdeling met progressieve kortademigheidsklachten en een duidelijke inspanningsbeperking. Een CT-thorax liet fijne centrilobulaire noduli met een matglasaspect zien. Differentiaaldiagnostisch werd gedacht aan infectieuze oorzaken, extrinsieke allergische alveolitis of sarcoïdose. In het kader van onze differentiaaldiagnosen verrichtten wij een broncho-alveolaire lavage. Deze toonde een lymfocytose met een verlaagde CD4+/CD8+-ratio. Precipitines voor Micropolyspora faeni bleken positief te zijn. Op grond van deze bevindingen werd de diagnose extrinsieke allergische alveolitis gesteld. In eerste instantie werd de expositiebron niet direct geïdentificeerd. Na vermijding van expositie aan het oorzakelijk antigeen en orale corticosteroïden knapte patiënte op. Extrinsieke allergische alveolitis is een complex klinisch immunologisch syndroom. De diagnose wordt in het algemeen gesteld op een combinatie van klinische, röntgenologische, immunologische en eventueel histologische bevindingen. Vermijding van expositie aan het oorzakelijk antigeen vormt de hoeksteen van de behandeling. Zelden zijn corticosteroïden geïndiceerd.

(Ned Tijdschr Allergie & Astma 2014;14:28-35)

Fenotypegedirigeerde behandeling voor astma een stap dichterbij?

(Ned Tijdschr Allergie & Astma 2012;12:72-73)

Churg-strauss-syndroom als oorzaak van instabiel astma

Samenvatting

De differentiaaldiagnostische overwegingen bij een patiënt met instabiel astma zijn groot. Hierbij moet onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds factoren die een bestaand asthma bronchiale instabiel kunnen maken en anderzijds ziektebeelden die wat betreft hun presentatie lijken op asthma bronchiale. Wij presenteren een patiënte met het klinisch beeld van instabiel asthma bronchiale, sinusklachten en eosinofilie in het perifere bloed. Na uitgebreide analyse blijkt er sprake te zijn van het churg-strauss-syndroom.

(Ned Tijdschr Allergie & Astma 2012;12:57-62)