Als in 2021 de luchtverontreiniging in Europa tot de door de WHO aanbevolen niveaus was teruggebracht, dan zouden er 325.000 vermijdbare sterfgevallen voorkomen zijn. In de 27 EU lidstaten zouden dan 253.000 doden minder door fijnstof en 52.000 doden minder door stikstofdioxide zijn gevallen. Daarnaast zouden er 22.000 sterfgevallen vermeden kunnen worden door de kortetermijnblootstelling aan ozon (O3) te verminderen.
In Europa blijven de concentraties luchtverontreinigende stoffen in 2021 aanzienlijk hoger dan de door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen niveaus in haar richtlijnen voor luchtkwaliteit. Dat meldt het European Environment Agency EEA in haar jongste briefing. Deze hoge concentraties brengen ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee, vooral wat betreft fijnstof (PM 2,5) en stikstofdioxide (NO2).
Tussen 2005 en 2021 daalde het aantal sterfgevallen in de EU door PM2.5 met 41%. Ischemische hartziekte door PM2.5 en diabetes mellitus door NO2 worden geïdentificeerd als de belangrijkste oorzaken van gezondheidsschade. Het relatieve aandeel van sterfte en morbiditeit varieert aanzienlijk per ziekte, waardoor het cruciaal is om morbiditeit te overwegen om de schade aan de gezondheid niet te onderschatten.
Buiten de EU-27 werden ook 40 andere landen die aangesloten zijn bij het EEA beoordeeld voor PM2.5 en 41 (inclusief Turkije) voor NO2 en O3. In totaal werden voor alle landen de volgende cijfers vastgesteld:
Hoewel er een lichte stijging was in 2021 vergeleken met 2020, blijven deze verschillen binnen de onzekerheidsmarges. De stijging kan deels worden verklaard door variaties in totale blootstelling en een lichte toename van de totale Europese sterfte, voornamelijk als gevolg van de COVID-19-pandemie.
Belangrijk is op te merken dat de statistieken van de EEA mogelijk niet alle sterfgevallen vastleggen die worden veroorzaakt door blootstelling aan PM2.5 en NO2 onder de WHO-richtlijnniveaus van 2021. De wetenschappelijke zekerheid voor blootstellingen onder deze niveaus is minder sterk dan voor effecten erboven. Niettemin toont de EEA een gevoeligheidsanalyse van toegeschreven sterfgevallen aan, zowel boven als onder de WHO-richtlijnniveaus.
Voor PM2.5 vertoonden Polen, Italië en Duitsland in 2021 de hoogste aantallen toegeschreven sterfgevallen. Relatief gezien was de gezondheidsimpact het grootst in Zuidoost-Europese landen. De hoogste PM2.5-concentraties werden waargenomen in Noord-Macedonië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Montenegro en Kosovo. PM2.5 vertaalt zich vaak naar een toegenomen risico op hart- en vaatziekten en op longschade. Voor NO2 had diabetes mellitus de grootste impact, gevolgd door beroerte en astma. De totale ziektebelasting door NO2 was echter bijna vier keer lager dan die door PM2.5.
Als we alleen naar Nederland kijken, dan overleden er in 2021 338 op de 100.000 mensen vanwege blootstelling aan fijnstof. Dat is minder dan in buurland België (409 doden per 100.000), en ook minder dat Duitsland (400 doden per 100.000), maar dat land is veel groter en heeft ruim 83 miljoen inwoners. Absolute koploper in Europa is Kosovo, met 2.115 sterfgevallen per 100.000. Stikstofdioxide veroorzaakte in 2021 105 sterfgevallen per 100.000 in Nederland, wederom haast evenveel als het veel grotere Duitsland (119) maar beduidend minder dan de koploper Bulgarije, waar 294 op de 100.000 mensen overleden vanwege NO2. Blootstelling aan ozongas zorgde per 100.000 inwoners in 2021 voor 27 sterfgevallen in ons land. In Albanie ligt dat aantal op 127 per 100.000 inwoners.
Het beleid in de EU is gericht op het verbeteren van de luchtkwaliteit, en in 2022 stelde de Europese Commissie voor om de Ambient Air Quality Directive te herzien om deze in lijn te brengen met de bijgewerkte WHO-aanbevelingen. Het Zero Pollution Action Plan van de Europese Green Deal streeft naar een verbetering van de luchtkwaliteit tegen 2030, met een focus op PM2.5. Tussen 2005 en 2021 daalde het aantal vroegtijdige sterfgevallen door PM2.5 met 41%, en de Zero Pollution Action Plan-doelstelling lijkt haalbaar met adequaat beleid op het gebied van lucht, klimaat en energie.
Luchtverontreiniging blijft een ernstige bedreiging vormen voor de gezondheid in Europa, met aanzienlijke aantallen vermijdbare sterfgevallen en gezondheidsimpact. Het is van cruciaal belang dat beleidsmaatregelen worden geïmplementeerd om de luchtkwaliteit te verbeteren en de gezondheidsrisico’s te verminderen. De herziening van de Ambient Air Quality Directive is een stap in de goede richting, maar verdere maatregelen zijn nodig om de gezondheid van de Europese burgers te beschermen tegen de negatieve gevolgen van luchtverontreiniging. Het Zero Pollution Action Plan, met zijn focus op PM2.5, biedt een leidraad voor een duurzamere en gezondere toekomst. De EU acht het van vitaal belang dat dit plan nauwgezet wordt uitgevoerd en aangevuld met doeltreffende maatregelen op nationaal en lokaal niveau om de Europese lucht te zuiveren en de gezondheid van de bevolking te waarborgen.
Referentie
Naar boven
